Năm 1998, Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Việt Nam đã từng đặt ra vấn đề dân chủ tại xã trong đó có nêu việc "phải phát huy quyền làm chủ của nhân dân, thu hút nhân dân tham gia quản lý Nhà nước... để khắc phục tình trạng suy thoái, quan liêu, mất dân chủ và nạn tham nhũng". Và có đề cập đến "khâu quan trọng và cấp bách trước mắt" là "phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở cơ sở".[5][6]

Sau khi có chỉ đạo của Bộ Chính trị, Chính phủ Việt Nam đã ban hành các Nghị định số 29/1998/NĐ-CP ngày 11 tháng 5 năm 1998 (sau được sửa đổi bằng Nghị định số 79/2003/NĐ-CP ngày 07 tháng 7 năm 2003) kèm theo Quy chế thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn quy định các nội dung, phương thức và trách nhiệm của chính quyền cấp xã trong việc thực hiện quyền dân chủ của nhân dân. Đây được coi là những văn bản pháp lý quan trọng, thể chế hoá phương châm dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra của Đảng Cộng sản.

Đến văn kiện đại hội đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ X đã lặp lại chủ trương "Xây dựng một xã hội dân chủ, trong đó cán bộ, đảng viên và công chức phải thật sự là công bộc của nhân dân. Xác định các hình thức tổ chức và có cơ chế để nhân dân thực hiện quyền dân chủ trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội. Đề cao trách nhiệm của các tổ chức Đảng, Nhà nước đối với nhân dân" và có nhấn mạnh "Phát huy dân chủ là vấn đề có ý nghĩa chiến lược đối với tiến trình phát triển nước ta".

Chiều ngày 29 tháng 1 năm 2007, tại ngày làm việc thứ ba của phiên họp thứ 46 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các thành viên của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thảo luận về dự án Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Mục đích là để người dân được bàn và quyết định những nội dung liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích của nhân dân tại cấp xã, cộng đồng dân cư thôn và tổ dân phố và đã thảo luận sôi nổi về chủ đề này nhưng thống nhất chung là phải chỉnh sửa văn bản cũ.

Trên cơ sở sao chép lại những nội dung Quy chế thực hiện dân chủ ở xã năm 2003 của Chính phủ[7] đồng thời để nâng cao tính pháp lý của vấn đề, ngày 20 tháng 4 năm 2007, Uỷ ban thường vụ Quốc hội Việt Nam khoá XI đã thông qua Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn.